In de bijzin worden de werkwoorden (PV en andere werkwoorden) achteraan in de zin geplaatst.

Indirecte rede

Met "dat"

• hoofdzin: Ik hoor niets. →  bijzin: Ik zeg dat ik niets hoor.
  
• hoofdzin: Ze moeten morgen studeren. → bijzin: Je weet dat ze morgen moeten studeren.

zeggen, vinden, denken, weten, geloven, beloven, hopen, zeggen, horen, zien, ... + DAT + BIJZIN

Met "of"

• hoofdzin: Komt Peter morgen? →  bijzin: Ik vraag of Peter morgen komt.
  
• hoofdzin: Wil je nog iets drinken? →  bijzin: Hij vraagt of je nog iets wil drinken.
  

JA/NEE-VRAAG (= zonder vraagwoord): OF + BIJZIN

Met een vraagwoord

• hoofdzin: Wie woont niet in Gent? →  bijzin: Ik vraag me af wie niet in Gent woont.
  
• hoofdzin: Wat heeft hij gekocht? →  bijzin: Ik weet niet wat hij gekocht heeft.
  

Andere vraagwoorden:

• welk: Ik wil weten welk boek je gelezen hebt.
  
• waar: Ik weet niet waar ik mijn sleutels gelaten heb.
  
• wanneer: Hij vraagt wanneer je nog eens op bezoek komt.
  
• hoe: Hij wil niet vertellen hoe hij dat gedaan heeft.
  
• waarom: Hij vraagt waarom ik het raam dichtdoe.
  
• hoeveel: Hij wil weten hoeveel kinderen je hebt.
  
• hoelang: Ze vraagt hoelang je hier blijft.
  

VRAAG MET VRAAGWOORD: VRAAGWOORD + BIJZIN

Naar boven

De betrekkelijke bijzin

Zonder voorzetsel

De-woorden	Het-woorden
De auto is van mij. De auto staat daar. → De auto die daar staat, is van mij.	Het hotel is vol. Ik wil het hotel boeken. → Het hotel dat ik wil boeken, is vol.
DE-WOORDEN + DIE (+ bijzin)	HET-WOORDEN + DAT (+ bijzin)

Met voorzetsel

Personen	Geen personen
De jongen is dik. Ik speel met de jongen. → De jongen met wie ik speel, is dik. Het meisje is dik. Ik speel met het meisje. → Het meisje met wie ik speel, is dik.	De bal is rood. Ik speel met de bal. → De bal waarmee ik speel, is rood. Het autootje is rood. Ik speel met het autootje. → Het autootje waarmee ik speel, is rood.
VOORZETSEL + WIE (+ bijzin)	WAAR + VOORZETSEL (+ bijzin)

Opgelet:

• plaats = waar
  Bv. Gent is de stad waar ik geboren ben.

• waar + met => waarmee
  waar + tot => waartoe

Naar boven

Onderschikkende voegwoorden

omdat

OMDAT drukt een reden uit.

• Tanja wil terug naar haar land want ze vindt België een koud land.
  Tanja wil terug naar haar land omdat ze België een koud land vindt.
  
  
• Tanja wil terug naar haar land want ze wil haar familie terugzien.
  Tanja wil terug naar haar land omdat ze haar familie wil terugzien.

• Tanja wil terug naar haar land want ze heeft hier geen werk gevonden.
  Tanja wil terug naar haar land omdat ze hier geen werk heeft gevonden / gevonden heeft.
  
  

WANT + HOOFDZIN →  want + S + PV + rest + andere werkwoorden

OMDAT + BIJZIN →  omdat + S + rest + PV + andere werkwoorden

als

ALS drukt een voorwaarde uit.

• Ik ga naar de dokter als ik ziek ben.
• Ik ga naar de dokter als ik veel moet overgeven.
• Ik ga naar de dokter als ik me pijn heb gedaan.
• Ik ga naar de dokter als ik me pijn gedaan heb.
  
  

ALS + BIJZIN > ALS is een onderschikkend voegwoord → als + S + rest + PV + andere werkwoorden

Het kan ook zo :

• Als ik ziek ben, ga ik naar de dokter. (inversie!)
  
• Als ik ziek ben, dan ga ik naar de dokter. (inversie!)
  

toen

TOEN drukt een éénmalige handeling in het verleden of een periode in het verleden uit.

Na TOEN gebruikt je OVT (imperfectum).

• Iedereen ging naar huis toen het vijf uur was.
• Iedereen ging naar huis toen het donker begon te worden.
  
  

TOEN + BIJZIN > TOEN is een onderschikkend voegwoord → toen + S + rest + PV + andere werkwoorden →TOEN + OVT (imperfectum)

Het kan ook zo:

Toen het vijf uur was, ging iedereen naar huis. (inversie!)

voordat / nadat

VOORDAT en NADAT drukken de volgorde van de handelingen uit (wat gebeurt eerst?).

Na NADAT gebruik je VTT (perfectum).

• Ik doe boodschappen voordat ik naar mijn werk ga.
  
• Ik doe boodschappen nadat ik het huis heb gepoetst.
  

VOORDAT / NADAT + BIJZIN → VOORDAT en NADAT zijn onderschikkend → voordat / nadat + S + rest + PV + andere werkwoorden → NADAT + VTT (perfectum)

Het kan ook zo :

Voordat ik naar mijn werk ga, doe ik boodschappen. (inversie!)

zodat

ZODAT drukt een gevolg uit.

• Ik heb geld gespaard dus ik kan nu met vakantie gaan.
  
• Ik heb geld gespaard zodat ik nu met vakantie kan gaan.

• Ik ben ziek dus ik kan niet werken.
  
• Ik ben ziek zodat ik niet kan werken.
  

DUS + HOOFDZIN → DUS is een nevenschikkend voegwoord → dus + S + PV + rest + andere werkwoorden

ZODAT + BIJZIN → ZODAT is een onderschikkend voegwoord → zodat + S + rest + PV + andere werkwoorden

Naar boven