In de bijzin worden de werkwoorden (PV en andere werkwoorden) achteraan in de zin geplaatst.

Indirecte rede

Met "dat"

• hoofdzin: Ik hoor niets. →  bijzin: Ik zeg dat ik niets hoor.
  
• hoofdzin: Ze moeten morgen studeren. → bijzin: Je weet dat ze morgen moeten studeren.

zeggen, vinden, denken, weten, geloven, beloven, hopen, zeggen, horen, zien, ... + DAT + BIJZIN

Met "of"

• hoofdzin: Komt Peter morgen? →  bijzin: Ik vraag of Peter morgen komt.
  
• hoofdzin: Wil je nog iets drinken? →  bijzin: Hij vraagt of je nog iets wil drinken.
  

JA/NEE-VRAAG (= zonder vraagwoord): OF + BIJZIN

Met een vraagwoord

• hoofdzin: Wie woont niet in Gent? →  bijzin: Ik vraag me af wie niet in Gent woont.
  
• hoofdzin: Wat heeft hij gekocht? →  bijzin: Ik weet niet wat hij gekocht heeft.
  

Andere vraagwoorden:

• welk: Ik wil weten welk boek je gelezen hebt.
  
• waar: Ik weet niet waar ik mijn sleutels gelaten heb.
  
• wanneer: Hij vraagt wanneer je nog eens op bezoek komt.
  
• hoe: Hij wil niet vertellen hoe hij dat gedaan heeft.
  
• waarom: Hij vraagt waarom ik het raam dichtdoe.
  
• hoeveel: Hij wil weten hoeveel kinderen je hebt.
  
• hoelang: Ze vraagt hoelang je hier blijft.
  

VRAAG MET VRAAGWOORD: VRAAGWOORD + BIJZIN

Naar boven

De betrekkelijke bijzin

Zonder voorzetsel

De-woorden	Het-woorden
De auto is van mij. De auto staat daar. → De auto die daar staat, is van mij.	Het hotel is vol. Ik wil het hotel boeken. → Het hotel dat ik wil boeken, is vol.
DE-WOORDEN + DIE (+ bijzin)	HET-WOORDEN + DAT (+ bijzin)

Met voorzetsel

Personen	Geen personen
De jongen is dik. Ik speel met de jongen. → De jongen met wie ik speel, is dik. Het meisje is dik. Ik speel met het meisje. → Het meisje met wie ik speel, is dik.	De bal is rood. Ik speel met de bal. → De bal waarmee ik speel, is rood. Het autootje is rood. Ik speel met het autootje. → Het autootje waarmee ik speel, is rood.
VOORZETSEL + WIE (+ bijzin)	WAAR + VOORZETSEL (+ bijzin)

Opgelet:

• plaats = waar
  Bv. Gent is de stad waar ik geboren ben.

• waar + met => waarmee
  waar + tot => waartoe

Speciale gevallen

• aan het begin van de zin: wat = de dingen die / wie = de personen die
  
  
• • Wat hij vertelde, wisten we al lang.
  • Wie zoiets zegt, is dom.
    
    
• iets, niets, weinig, veel, alles + wat
  
  
• • Alles wat hier staat, mag weg.
  • Dat is iets wat niemand weet.
  • Het is niet veel wat ik nog moet doen.
  • maar ! Dat is iets waarinik niet geloof. (geloven + voorzetsel)
    
    
• WAT kan verwijzen naar de hele handeling
  
  
• • Hij zette koffie voor me, wat ik erg lief vond.
  • Ze kunnen niet langer blijven, wat ik erg jammer vind.

Naar boven

Onderschikkende voegwoorden

omdat

OMDAT drukt een reden uit.

• Tanja wil terug naar haar land want ze vindt België een koud land.
  Tanja wil terug naar haar land omdat ze België een koud land vindt.
  
  
• Tanja wil terug naar haar land want ze wil haar familie terugzien.
  Tanja wil terug naar haar land omdat ze haar familie wil terugzien.

• Tanja wil terug naar haar land want ze heeft hier geen werk gevonden.
  Tanja wil terug naar haar land omdat ze hier geen werk heeft gevonden / gevonden heeft.
  
  

WANT + HOOFDZIN →  want + S + PV + rest + andere werkwoorden

OMDAT + BIJZIN →  omdat + S + rest + PV + andere werkwoorden

als / wanneer

Je kan ALS en WANNEER gebruiken om te zeggen wanneer iets gebeurt.

• Ik ga naar de dokter als ik ziek ben.
  
• Iedereen gaat naar huis wanneer het vijf uur is.
  
• Als ik ziek ben, ga ik naar de dokter. (inversie !)
  
  

ALS / WANNEER + BIJZIN →  als + S + rest + PV + andere werkwoorden

als / indien

ALS en INDIEN drukken een voorwaarde uit. INDIEN wordt alleen in de schrijftaal gebruikt.

• U kunt bij mij komen als u iets nodig hebt.
• U kunt bij mij komen indien u iets nodig hebt.
• Ik ga naar de dokter als ik me pijn heb gedaan.
• Indien u iets nodig hebt, kunt u bij mij komen. (inversie !)
  
  

ALS / INDIEN + BIJZIN →  als / indien + S + rest + PV + andere werkwoorden

tenzij

TENZIJ betekent: behalve als, als niet

• U krijgt geen korting, tenzij u contant betaalt.
• U krijgt geen korting, behalve als u contant betaalt.
  

TENZIJ / BEHALVE ALS + BIJZIN → tenzij / behalve als + S + rest + PV + andere werkwoorden

toen

TOEN drukt een éénmalige handeling in het verleden of een periode in het verleden uit.

Na TOEN gebruikt je OVT (imperfectum).

• Toen hij klein was, woonde hij in Egypte.
• Iedereen ging naar huis toen het donker begon te worden.
  
  

TOEN + BIJZIN →  toen + S + rest + PV + andere werkwoorden →  TOEN + OVT (imperfectum)

voordat / alvorens / nadat / totdat

VOORDAT en NADAT drukken de volgorde van de handelingen uit (wat gebeurt eerst?).

Na NADAT gebruikt je VTT (perfectum).

TOTDAT drukt uit tot wanneer de handeling duurt.

ALVORENS = voordat = enkel schrijftaal

• Voordat ik naar mijn werk ga, doe ik boodschappen.
  
• Ik kijk naar het nieuws nadat ik het huis heb gepoetst.
  
  

VOORDAT / ALVORENS / NADAT / TOTDAT + BIJZIN →  VOEGWOORD + S + rest + PV + andere werkwoorden →  NADAT + VTT (perfectum)

zodra

ZODRA betekent: onmiddellijk nadat

• Wil je me opbellen zodra je het resultaat weet ?
  
• Zodra ik thuis was, vertelden ze me het goede nieuws.
  
  

ZODRA + BIJZIN →  zodra + S + rest + PV + andere werkwoorden

zolang

ZOLANG drukt uit hoelang de handeling in de hoofdzin duurt.

• Je mag blijven zolang je dat nodig vindt.
  
• Zolang hij nog geen kamer heeft, mag hij bij zijn tante verblijven.
  
  

ZOLANG + BIJZIN →  zolang + S + rest + PV + andere werkwoorden

sinds

SINDS betekent: vanaf het moment

• Ze is altijd verkouden sinds ze in België is.
  
• Sinds ik in behandeling ben bij dr. Desmet, voel ik me veel beter.
  
  

SINDS + BIJZIN →  sinds + S + rest + PV + andere werkwoorden

terwijl

TERWIJL drukt uit dat iets gelijktijdig gebeurt, twee handelingen op hetzelfde moment.

• Mama dekt de tafel terwijl papa het eten kookt.
  
  

TERWIJL kan ook een tegenstelling uitdrukken.

• Nu houdt Els van klassieke muziek terwijl ze vroeger van jazz hield.
  
  

TERWIJL + BIJZIN →  terwijl + S + rest + PV + andere werkwoorden

hoewel / alhoewel / ofschoon

HOEWEL drukt een tegenstelling uit.

ALHOEWEL en OFSCHOON = hoewel = vooral schrijftaal

• Ik ga even wandelen hoewel ik eigenlijk geen tijd heb
  
• Hoewel hij ziek was, is hij toch gekomen.
  
  

HOEWEL + BIJZIN →  hoewel + S + rest + PV + andere werkwoorden

zodat / opdat

ZODAT drukt een gevolg uit.

• Ik heb geld gespaard zodat ik nu met vakantie kan gaan.
  
• Ik ben ziek zodat ik niet kan gaan werken.
  
  

OPDAT drukt een doel uit ( = schrijftaal).

• De studenten moeten hard werken opdat ze voor het examen zouden slagen.
  
• (spreektaal: De studenten moeten hard werken om voor het examen te slagen.)
  
  

ZODAT / OPDAT + BIJZIN →  zodat / opdat + S + rest + PV + andere werkwoorden

Naar boven